Een gevoel van risico
Hoe werkt gedragsverandering?
Blog door Maarten Bijma
Gezondheidswetenschapper bij FitzCompany
De snelheid waarmee het COVID-virus zich momenteel verspreidt, hangt vooral af van het gedrag dat wij vertonen. Op dit moment zijn al die ver strekkende maatregelen er vooral op gericht om dat gedrag te beïnvloeden. De kroegen zijn bijvoorbeeld dicht omdat wij ons gedrag niet hebben aangepast, we kruipen toch weer te dicht bij elkaar.
Subjectieve kansberekening
Een belangrijke reden om ergens voor gemotiveerd te raken is het ‘gevoel om risico te lopen’, in dit geval voor het COVID-virus.
De meeste mensen schatten het risico om zelf besmet te worden heel anders in dan de feitelijke kans op een besmetting. De perceptie van het risico komt dus zelden overeen met het daadwerkelijke risico. Voorbeelden waarbij feiten en gevoel uit de pas lopen zijn vliegangst, een kernramp of een terroristische aanslag. De kans dit je overkomt is heel klein. Maar tóch voelt het voor veel mensen als een heel reële angst en zouden ze er daar hun gedrag voor willen aanpassen, wanneer ze er iets aan zouden kunnen doen.
Dit principe werkt bij zaken rondom gezondheid vaak andersom. Denk hierbij aan (long)kanker, hart- en vaatziekten of suikerziekte; wanneer één van deze ziektes dichtbij komt, dan ziet men dat de kans om deze ziekte te krijgen best reëel is. Maar omdat dit voor velen een “ver-van-je-bed-show” is, schatten veel mensen die kans juist veel lager in dan dat hij daadwerkelijk is. Men vindt het lastig hiervoor het eigen gedrag aan te passen.
Jongeren herkennen de ernst van de gevolgen van hun gedrag niet omdat ze zich niet kunnen identificeren met de voorbeelden die getoond worden.
Inschatten van risico’s
Wat, bij het inschatten van het risico, ook meespeelt, is hoe ernstig het gevolg zal zijn (in dit geval, hoe ziek wordt je écht?). Door de beelden op tv werd dat gevoel vóór de zomer flink versterkt. Mensen die direct met de gevolgen van deze situatie te maken hebben gehad, ervaren dit nog steeds (zoals zorgmedewerkers of wanneer je een familielid hebt dat ernstig ziek werd). Maar voor een steeds groter wordende groep leeft dit gevoel helemaal niet meer. Dat is wat je bij veel jongeren ziet.
Zij schatten niet alleen de kans op besmetting laag in, maar doen dit ook bij de gevolgen (erg ziek worden)…. Dat komt omdat ze zich niet kunnen identificeren met de voorbeelden die getoond worden.
Iedereen maakt daarom een afweging, de gevolgen van de maatregelen tegenover de kans, maar ook de eventuele gevolgen van een besmetting. Ook al schat je de kans als hoog in dat je besmet raakt wanneer je de maatregelen negeert, als je het idee hebt dat je er niet (echt) ziek van gaat worden is de keuze snel gemaakt.
De overheid zou daarom het volgende kunnen doen: De voorbeelden van mensen die besmet raken en ernstig ziek worden persoonlijker maken en dichterbij brengen, zodat men zich ermee kan identificeren. Voor de groep mensen die, statistisch gezien, weinig risico loopt moet dit gaan over kwetsbare mensen in hun directe omgeving.
TIP: BENOEM DE VOORDELEN
Wat werkt in het realiseren van gedragsverandering?
Leg de nadruk op de voordelen van deze gedragsverandering. We moeten duidelijk maken welke voordelen de genomen maatregelen voor iedereen gaan opleveren. Oók bij degene met een lage risicoperceptie. Dat kan bijvoorbeeld met principes als ‘verwachte spijt’.
Dus ‘wat als ik me niet aan de maatregel houd en ik daardoor iemand anders besmet?’
